متاسفانه تا کنون فضاهای شهری معمولا بدون توجه به افراد دارای معلولیت ساخته شده‌اند و افراد زیادی وجود دارند که به خاطر معلولیتی که دارند نتوانسته‌اند از این فضاها استفاده کنند و به همین دلیل مجبور به خانه نشینی شده‌اند. بنابراین یکی از بخش‌های مهم توسعه جامعه‌ی امروزی، مناسب سازی ساختمان برای معلولین و اهمیت دادن به توانایی‌های این افراد و حضور آن‌ها در جامعه است.
از آنجا که تمامی افراد جامعه در استفاده از تسهیلات و امکانات عمومی دارای حقوق یکسان هستند و از تمامی امکانات به سهم مساوی باید برخوردار باشند پس برای رفاه زندگی آنان و ترددشان در محیط شهری باید تمهیداتی در نظر گرفته شود. این موارد تنها به افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند ختم نمی‌شود بلکه باید شامل افراد نابینا و ناشنوا نیز باشد.
افراد دارای معلولیت با چه مشکلاتی در سطح شهر روبه رو هستند؟
از آنجا که متاسفانه در اکثر مکان‌های عمومی و در سطح شهری خدمات و امکاناتی برای معلولین در نظر گرفته نشده این افراد با مشکلات بسیاری در زمان حضورشان در خیابان‌ها و شهرها مواجه هستند.
با توجه به اینکه تعداد معلولین جسمی، ناشنوا و نابینا امروزه به بیش از یک میلیارد نفر در جهان رسیده است، توجه به این امر بسیار مهم است تا از خانه نشین شدن این افراد و کم رنگ شدن حضورشان برای ادامه‌ی تحصیل و همچنین کار کردن آن‌ها جلوگیری شود.
در نظر نگرفتن امکانات ساختمان برای افراد معلول می‌تواند شامل: عدم تعبیه رمپ‌های ویلچر، ساختمان بدون آسانسور، عدم وجود یا کمبود پارکینگ‌های مخصوص معلولین، توالت‌های غیرقابل دسترس و مغازه‌های دارای پله و بدون سطح شیب دار یا با درهای ورودی تنگ باشد.
افرادی که در بینایی یا شنوایی خود محدودیت دارند نیز با بسیاری از مشکلات در سطح شهر روبرو هستند، مسائل مربوط به این افراد پیرامون فضای شهری و ساختمان‌ها عبارت است از: عدم وجود نشانه‌های دیداری و صوتی در اطراف مناطق مهم مانند ایستگاه‌های اتوبوس و فرودگاه‌ها، وجود سطح ناهموار پیاده‌روها و در برخی موارد وجود گودال بدون وجود علائم هشدار، تابلوهای مربوط به پل هوایی یا خط کشی‌های عابر پیاده که همگی باعث شده‌اند تا این گروه از مردم در مکان‌های عمومی کمتر دیده شوند.
امکانات لازم برای راحتی معلولین در ساختمان های عمومی
تعداد افراد دارای معلولیت در دنیا در حال افزایش است، از این رو نیاز به وجود خانه‌هایی باب میل افراد معلول نیز روند صعودی به خود گرفته است. یک خانه سازگار با افراد معلول باید استقلال را برای صاحبان خانه یا اعضای خانواده که دارای معلولیت هستند به حداکثر برساند و در عین حال آزادی حرکت و راحتی را برای همه اعضای خانواده و میهمانان آن فراهم کند. از این به امکاناتی که می‌تواند این ظرایط را برای آن‌ها به ارمغان آورد اشاره می‌کنیم:
1. درهای پهن‌تر
اولین چیزی که باید در نظر بگیرید، ساختن درهای وسیع تر برای تردد آسان‌تر ویلچر است. این درها باید حداقل 813 میلی‌متر عرض داشته باشند و به جای پله، از شیب ملایم برخوردار باشند.
همچنین بهتر است از دستگیره‌های اهرمی استفاده کنید زیرا دستگیره‌های دکمه‌ای برای افرادی که مشکلات مهارتی دارند دشوار است. حتی اگر هیچ فردی که از ویلچیر استفاده کند در خانه ندارید، این ویژگی‌های درب هنوز هم کاربردی‌ترین و متداول‌ترین گزینه‌ها است.
به عنوان مثال، وقتی دست شما پر از خرید و کیسه‌های مواد غذایی است، با این شرایط ورود شما به خانه نسبت به قبل آسان‌تر خواهد بود و برای کودکان نوپا که در اطراف می‌دوند نیز ایمن‌تر است. درهای عریض نیز حسی از تجمل را القا می کنند و محبوبیت آن‌ها در حال افزایش است.
2. حمام امن تر
ثابت شده است که حمام سخت‌ترین مکان برای دسترسی افراد دارای معلولیت است. اختصاص دادن فضای بیشتر به حمام، تحرک بیشتری را برای کاربران ویلچردار و سایر افراد خانواده فراهم می‌کند.
همانطور که همه ما می‌دانیم، حمام‌ها ممکن است در بیشتر مواقع بسیار لغزنده باشند. بنابراین استفاده از کاشی‌های کف مقاوم در برابر لغزش برای کاهش خطر سر خوردن بسیار مهم است. همچنین نصب میله‌های دستگیره برای ایجاد ثبات افراد دارای معلولیت به خصوص در اطراف توالت و دوش بسیار ضروری است.
3. دسترسی حداکثری به آشپزخانه
در چنین شرایطی پایین آوردن ارتفاع میزها یا نصب یک میز کار قابل تنظیم را در نظر بگیرید تا بتوان به راحتی در حالت نشسته یا ایستاده از آن استفاده کرد. دسترسی به پیشخوان‌ها برای معلولان سخت است.
ارتفاع این پیشخوان‌ها می‌تواند قابل تنظیم باشد که دسترسی بهشان راحت‌تر شود. در زمان ساختن منازل برای معلولان پیشخوان‌ها باید پایین‌تر و در ارتفاعی نصب شوند که برای فرد ویلچرنشین به راحتی در دسترس باشد. همچنین فضای کنار پیشخوان نباید باریک باشد تا شخص معلول به راحتی بتواند با ویلچیر خود تردد داشته باشد.
قرار دادن هوشمندانه وسایل در نزدیکی سینک ظرفشویی و گنجاندن وسایل روزمره در کابینت‌های پایین، سهولت دسترسی را برای همه افراد در آشپزخانه به حداکثر می‌رساند و امکان استقلال بیشتری را برای استفاده کنندگان ویلچر فراهم می‌کند.
همچنین توصیه می‌کنیم که از دستگیره های گرد برای کشوها نیز خودداری کنید تا این افراد هم به راحتی بتوانند کشوهای آشپزخانه را باز و بسته کنند.
4. کفپوش بهتر
برای مناسب سازی ساختمان برای معلولین گزینه‌های زیادی در انتخاب کفپوش بهتر وجود دارد:
- کفپوش‌های موکت شده
کفپوش‌های موکت شده برای افرادی که از درد مفاصل رنج می برند ایده‌آل است، زیرا بالشتک نرم‌تری ایجاد می‌کند و به جلوگیری از تشدید درد کمک می کند.
اما موکت‌های ضخیم برای استفاده کنندگان از ویلچر عملی نیست زیرا چرخ‌ها در بین پرزهای موکت گیر کرده و مانع از حرکت می‌شوند اما می‌توان از موکت‌های نازک استفاده نمود.
- کفپوش‌های چوبی
کفپوش‌های چوبی برای سهولت عبور و مرور برای افرادی که از ویلچر یا واکر برای حرکت در خانه استفاده می کنند بسیار مفید است. اگر چه سطح این کفپوش‌ها حساسیت بالایی نسبت به خراشیدن دارد اما با این حال باز هم مورد توجه افراد زیادی است و به میزان سختی چوب در زمان خرید آن باید توجه کرد.
به عنوان مثال، چرخ‌های ویلچر روی چوب‌های نرم مانند چوب کاج به راحتی فرو می رود. در حالیکه چوب‌های سخت مانند چوب افرا یا گونه‌های خارجی در برابر تکان‌های ناگهانی و ساییده شدن‌های مداوم حرکت ویلچر مقاوم ترند.
لمینت‌ها هم انتخاب خوبی هستند زیرا لمینت نسبت به چوب‌های دیگر محکم تر ساخته می‌شود.
- کفپوش‌های وینیل
یک انتخاب محبوب دیگر، کفپوش‌های وینیل است زیرا نسبتاً مقرون به صرفه هستند و ثابت کرده‌اند که در برابر لغزش مقاوم هستند، از این رو یک انتخاب مناسب برای افراد دارای معلولیت جسمی است.
- تایل‌های سرامیک
تایل‌های سرامیک، در برابر آب از لمینت و کفپوش چوب سخت مقاوم‌تر بوده و برای آشپزخانه و حمام مناسب‌تر هستند. اندازه‌ی مناسب تایل مربعی ۲ اینچ است زیرا که تایل‌های بزرگتر شکننده‌تر هستند و زیر وزن ویلچر می‌شکند.
این در حالی است که کفپوش ها با تایل های کوچک تر با رده‌های دوغاب پر و به آسانی خراشیده می‌شوند، به همین دلیل هم تمیزکردن آن‌ها مشکل است. اگر کفپوش تایل ۲ اینچی باشد، فضای کافی برای ریختن دوغاب بیشتر و در نتیجه منقبض شدن بیشتر بین سرامیک‌ها وجود خواهد داشت.
5. راهروهای بزرگتر
درب پارکینگ خانه‌های افراد دارای معلولیت باید حدود 3800 میلی‌متر عرض و 5400 میلی‌متر طول داشته باشد تا امکان پارک کردن آسان و فضای زیاد هنگام سوار و پیاده‌شدن خودرو فراهم شود.
در حالت ایده‌آل، باید یک مسیر پهن و مسطح بین راه ورودی و درب ورودی وجود داشته باشد، بدون اینکه گیاه یا درختی مانع از مسیر شود. این موارد از جمله امکانات ساختمان برای افراد معلول باید در نظر گرفته شوند. اینها از جمله موارد اصلی هستند که باید هنگام ساختن خانه‌ای مناسب برای معلولان در نظر گرفته شوند.
با پیشرفت‌های امروزی، بسیاری از ویژگی‌های خانه وجود دارد که می‌تواند راحتی و تحرک را برای افراد ناتوان جسمی فراهم کند. علاوه بر این، این ویژگی‌ها مانع از لذت بردن دیگر اعضای خانواده از زندگی خانگی خود نمی‌شود.
نتیجه گیری
افراد دارای معلولیت نیز به عنوان بخش مهمی از جامعه حق دارند تا از امکانات رفاهی در خانه و سطح شهر همانند سایر شهروندان استفاده نمایند به همین دلیل مناسب سازی ساختمان برای معلولین باید جزو اولین اولیت‌ها در زمان ساخت منازل و مکان‌هان عمومی باشد. همچنین در نظر گرفتن تمهیداتی چون نصب تابلوها و علائم خطر یا هشدار، اختصای دادن فضای پارک و وجود رمپ در پاساژها، بانک‌ها، مراکز اداری و تجاری همگی به پر رنگ شدن حضور معلولین در جامعه کمک خواهد کرد و مانع از آن خواهد شد که این قشر آسیب دیده به دلیل معلولیتشان و عدم وجود امکانات کافی و صحیح خانه نشین شده و از ادامه‌ی تحصیل، کارکردن و نقش داشتن در جامعه خودداری کنند.
