بتن امروزه یکی از مصالحی است که در ساخت انواع بنا ها به کار می رود. با پیشرفت علم و تکنولوژی در طی سال های اخیر انواع بتن توسط افراد مختلفی در جهان ابداع شد. شناخت انواع بتن در معماری برای مهندسین حوزه ساختمان بسیار حائز اهمیت است. با توجه به همین موضوع در این مقاله به صورت مختصر به بررسی انواع بتن می پردازیم.
مواد اصلی تشکیل دهنده بتن
مواد تشکیل دهنده بتن با توجه به نوع بتن متفاوت است. اما در حالت کلی مواد اصلی تشکیل دهنده انواع بتن مصالح سنگی ، سیمان ، آب و مواد افزودنی است.
انواع مختلف بتن
بتن انواع مختلفی دارد که هر کدام با توجه به ویژگی ها و خصوصیاتی که دارند که کاربردهای متفاوتی دارند. انواع مختلف بتن عبارتند از:
بتن سبک
یکی از انواع بتن که در سال های اخیر تقاضا برای استفاده از آن به شدت افزایش پیدا کرده است ، بتن سبک است. وزن این نوع بتن ها نسبت به بتن های معمولی بسیار کمتر است. سبک بودن ، بتن های سبک باعث شده است تا از این نوع بتن ها در موارد مختلفی استفاده کرد. بتن سبک مخلوط سیمان ، سیلیس یا ماسه سیلیس ، آهک و پودر آلومینیوم و آب در فشار است.
ساخت سریع ، حمل و انتقال ارزان ، قابلیت برشکاری و نیز شکل پذیری بهتر از مهم ترین مزایای بتن سبک است. بتن سبک دارای انواع مختلفی است که کاربردهای مختلفی دارند. برخی از کاربردهای بتن سبک عبارتند از: پوشاندن و ضخیم کردن سقف و کف ، به عنوان عایق حرارتی در سقف ها ، عایق کاری لوله کشی های آب و دیوارها ، ساخت دیوار های پارتیشن و دیوار های پانلی و …
بتن سنگین
طبق تعریف موسسه ACI” بتن سنگین بتنى است که نسبت به بتن هاى معمولى داراى وزن مخصوص بیشتری است.” علت سنگین بودن این نوع بتن این است که به جاى شن و ماسه از خرده هاى فولاد ، چدن و یا سولفات باریم در ساخت این نوع بتن استفاده مى شود.
مهم ترین کاربرد این نوع بتن قرار گرفتن در مقابل تشعشع به عنوان سپر محافظ است. هر چقدر جرم مخصوص بتن بیشتر باشد ، حفاظ موثرتری را ایجاد خواهد کرد. البته از بتن سنگین در ساخت وزنه های تعادلی و یا افزایش بار مرده ساز در صورتی که نیاز به تغییر حجم نباشد نیز استفاده می شود. هزینه ساخت بتن سنگین نسبت به دیگر انواع بتن بیشتر است.
بتن پیش ساخته
یکی دیگر از انواع بتن ، بتن پیش ساخته است. این بتن در قالب با اشکال مختلف ریخته می شود و بعد از به مقاومت رسیدن بتن ، به محل پروژه ساختمان منتقل می شود سپس اجرا و نصب می شود.
بتن پیش ساخته نه تنها باعث کاهش هزینه ها می شود بلکه از زیاد شدن زمان پروژه جلوگیری می کند. یکی از مهم ترین کاربردهای بتن پیش ساخته در هوای بسیار گرم و سرد است که امکان انجام عملیات بتن ریزی در محل پروژه وجود ندارد. به همین دلیل قطعات در کارگاه تولید می شوند و سپس به محل مورد نظر انتقال پیدا می کنند. سایر کاربردهای بتن پیش ساخته عبارتند از:
- ساختمان سازی
- پارکینگ طبقاتی
- پل
- تونل زیرزمینی
- دیوار صوتی
قابلیت تطبیق پذیری ، دوام بالا ، تولید محصول با ابعاد و اندازه های مختلف و سایر مزایای بتن پیش ساخته باعث شده است که از این نوع بتن در اغلب پروژه های ساختمانی استفاده شود.
بتن اسفنجی
یکی دیگر از انواع بتن ، بتن اسفنجی ، متخلخل یا پوک است که مواد اصلی تشکیل دهنده آن شن و ماسه ، سیمان و آب است. البته ممکن است از ماسه در تولید بتن اسفنجی استفاده نشود. ویژگی جالب این بتن این است که تمام فضای این بتن پر نیست و 20 الی 25 درصد فضای بتن خالی است. به همین دلیل است که آب بدون دشواری از آن عبور می کند.
مهم ترین مزیت بتن اسفنجی این است که از لحاظ اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است از طرف دیگر از نظر زیست محیطی هم مزایای بسیاری را همراه دارد. همچنین با توجه به این که در تولید این بتن مقدار آبی که مصرف می شود بسیار کم است در مصرف آب صرفه جویی می شود. بتن اسفنجی در مقایسه با آجرهای معمولی و سفالی ، عایق حرارتی ، برودتی و صوتی در مقابل آتش سوزی و زلزله مقاومت بیشتری دارند.
از بتن اسفنجی می توان در موارد زیر استفاده کرد:
- در ساخت پانل های جدا کننده
- در کف سازی ، شیب بندی و تولید عایق صوتی و حرارتی
- به عنوان زیرساز برای چمن های استادیوم فوتبال
بتن پیش تنیده
سال 1886 برای اولین بار در ایالات متحده امریکا بتن پیش تنیده ابداع شد. در سال ها بعد با انجام برخی از تغییرات روی این بتن ، استفاده از بتن پیش تنیده رواج پیدا کرد. این نوع بتن در واقع سازه ای است که “تنش های فشاری ناشی از تاندون های فولادی با مقاومت بالا ، در یک عضو بتنی ، قبل از اعمال بارها ، تنش های کششی هنگام بهره برداری در عضو را متعادل می کنند.”
مهم ترین مزیت بتن پیش تنیده افزایش کارایی سازه ها است. کاربرد بتن پیش تنیده از زمان های گذشته در پل ها و اسکه بوده است ، اما در سال های اخیر استفاده از بتن پیش تنیده در سقف های دال تخت ، با دهانه های بلند مانند سقف پارکینگ های طبقاتی نیز استفاده می شود.
بتن خود متراکم شونده
یکی دیگر از انواع بتن ، بتن خود تراکم یا SCC است. این نوع بتن با وزن خود در قالب جاری می شود بدون آن که نیاز به لرزش و نیروی خارجی داشته باشد. بتن خود متراکم شونده برای اولین بار در دهه 1980 در ژاپن با هدف کاهش هزینه بتن ریزی ابداع شود.
امروزه استفاده از این بتن در ایران نیز بسیار کاربرد دارد. جریان پذیری زیاد و مقاومت زیاد در مقابل جداشدگی از مهم ترین ویژگی های بتن متراکم شونده است. یکی دیگر از ویژگی های بتن خود متراکم این است که در تمام مراحل بتن ریزی ، تراکم خود را حتی در مجاورت میلگردهای متراکم حفظ می کند و به طور یکنواخت در قالب جای می گیرد. در موارد زیر می توان بتن خود متراکم را اجرا کرد:
- در بتن ریزی سازه های مرتفع
- در بتن ریزی بلوک های بتنی
- ساخت سازه های زیر آب
- در ساخت سازه هایی با معماری و طراحی ظریف
- بتن ریزی گوشه های در یا دریچه ها
با توجه به این که بتن خود متراکم باعث کاهش هزینه های انسانی از قبیل عوامل تراکم ، تسطیح ، نظارت ، پمپاژ و.. می شود امروزه در سراسر دنیا ، بتن خود متراکم یکی از انواع بتن پرکاربرد است.
بتن مگر
بتن مگر که با نام بتن نظافت ، بتن پوششی و بتن رگلاژ نیز شناخته می شود نوعی بتن با عیار سیمان کم ( بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم سیمان بر مترمکعب ) است.از بتن مگر جهت آماده کردن بستر خاکبرداری شده برای آرماتوربندی و صفحه گذاری استفاده می شود.
یکی از مهم ترین نکاتی که در اجرای بتن مگر باید به آن توجه داشت ضخامت بتن است. معمولا ضخامت این نوع بتن بین ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر است. از بتن مگر در ساخت و ساز به دلایل مختلفی استفاده می شود که برخی از آن ها عبارتند از:
- در ساخت جاده ها
- به عنوان زیر ساخت (در پروژه هایی که زمین به تنهایی قادر به تامین بستر مناسب برای انجام پروژه نیست از بتن مگر به عنوان زیرساخت استفاده می شود)
- پر کردن فضای خالی
- تراز کردن کف پی در صورت خاکبرداری بیش از حد لزوم
- برای جلوگیری از تماس مستقیم بتن اصلی فونداسیون با خاک
- به عنوان یک لایه پوششی در محافظت از سازه
- پیشگیری از نفوذ سیمان به خاک
بتن غیر مسلح
بتن غیر مسلح نوعی بتن است که از میلگرد در آن استفاده نشده باشد یا کمتر از میزان حداقل تعیین شده در آیین نامه ها ، آرماتور در آن به کار رفته باشد. اجزای اصلی این نوع بتن سیمان ، سنگدانه و آب هستند. بتن مسلح از پایداری خوبی برخوردار است و در اغلب موارد برای ساخت پیاده روها به کار می رود.
بتن مسلح
بتن مسلح نوعی بتن است که از میله های فولادی ، صفحات یا الیافی تشکیل شده است که مصالح را تقویت می کنند. به همین دلیل است که قابلیت تحمل بار توسط این مصالح بیشتر می شود.
بتن مسلح از مقاومت فشاری قابل قبولی نسبت به سایر مصالح ساختمانی نما و مصالح برخوردار است از همین رو از بتن مسلح امروزه در سازه های ساختمانی به وفور استفاده می شود. مواد تشکیل دهنده این نوع بتن در دسترس و نسبتا ارزان است به همین دلیل قیمت تمام شده بتن مسلح پایین است. طول عمر بتن مسلح در مقایسه با سایر انواع بتن بیشتر است. قابلیت انعطاف پذیری بالا ، استحکام و مقامت بالا و مقاومت حرارتی بسیار بالا از مهم ترین ویژگی های این نوع بتن است.
