یکی از بزرگترین موانعی که منجر به عدم حضور افراد دارای معلولیت در فعالیتهای اجتماعی میشود مشکلات موجود در طراحی شهری و معماری است. افراد معلول با وجود داشتن قابلیتها و تواناییهای بسیار، به دلیل وجود همین موانع با عدم دسترسی به تسهیلات شهری مواجه هستند و جامعه نیز از نیروهای بالقوه آنان بینصیب مانده است. این موارد نه تنها در مورد امکانات شهری بلکه متاسفانه برای ساختمانهای مسکونی نیز صادق است و بدون هیچگونه توجهی به وضعیت افراد مختلف و مناسب سازی طراحی ساختمان مسکونی برای معلولین، آپارتمان و منازل مسکونی طراحی میشوند.
بنابراین معلولین با مشکلات بسیاری روبرو هستند. برای رفع این مشکل باید معیارهای صحیح فنی و الزامات قانونی توسط طراحان مد نظر قرار داده شود.
مشکلاتی که افراد معلول در ساختمان های مسکونی با آن مواجه اند.
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده معلولیت دارید، به احتمال زیاد با مشکل عدم مناسب سازی طراحی منزل برای افراد معلول مواجه هستید. مشکلاتی از جمله:
- باریک بودن درب ورودی و عدم عبور ویلچیر از آن
- نبود رمپ برای بالا رفتن از پله ورودی به منزل در صورت وجود
- عدم وجود آسانسور برای ساختمانهای چند طبقه
- نبود دستگیرهی مناسب اهرمی برای درب ورودی یا دربهای آشپزخانه که شخص معلول بتواند درها را به راحتی باز کند.
- لغزنده بودن سطح زمین و احتمال زمین خوردن شخصی که با واکر یا عصا راه میرود و یا سر خوردن شخصی که از ویلچیر استفاده میکند.
- بالا بودن ارتفاع محل قرار گیری پریزهای برق و یا کلیدهای چراغ
- بالا بودن ارتفاع کابینتها در آشپزخانه
در این صورت بهترین کار ممکن آن است که تغییراتی را در خانه ساختمان مسکونی خود اعمال کنید. برخی از تغییرات متداول که میتواند به مناسب سازی طراحی ساختمان مسکونی برای معلولین برای افراد دارای معلولیت یا محدودیت حرکت کمک کند عبارتند از:
- عریضتر کردن درها و راهروها
- جابجایی کلیدهای چراغ، دستگیرهی درها، زنگ درها و آیفون در ارتفاعات مناسب
- نصب ریل دستگیره برای پشتیبانی
- تطبیق امکانات حمام (به عنوان مثال، قرار دادن لوازم بهداشتی در باکسی با ارتفاع پایینتر و نصب دوش دستی)
- انتقال امکانات حمام یا اتاق خواب به طبقه همکف در صورت دوبلکس بودن منزل
- نصب رمپ برای جلوگیری از استفاده از پله
- حصول اطمینان از اینکه برای درب خارجی منزل مسیری با یک سطح صاف و محکم تعبیه شده باشد.
- نصب آسانسور یا بالابر
- خرید مبلمان تخصصی، مانند یک تخت قابل تنظیم یا صندلیهای با قابلیت انعطاف بالا
- نصب دستگاههای هشدار برای افرادی که ناشنوا یا کم شنوا هستند.
- در مواقع آتش سوزی یا سایر موارد اضطراری، مهم است که خروجی ها همیشه در دسترس باشند و برای خارج شدن فقط به وسایل مکانیکی (مانند آسانسور) متکی نباشید.
طراحی ساختمان با رویکرد توجه به محدودیت های افراد معلول
اگر در زمان طراحی ساختمان موارد زیر را رعایت کنید قطعا افراد معلول نیز میتوانند از زندگی آسانتری برخوردار شوند و استقلال بیشتری داشته باشند:
1. اثاث یا لوازم داخلی دارای بافت را در نظر بگیرید
افرادی که نابینا یا کم بینا هستند اغلب برای مانور دادن و تردد در خانهی خود به لمس متکی هستند، بنابراین برای شناسایی آسانتر و کمک به آنها میتوان برخی از اثاثیه یا مبلمان خود را در طرح یا بافتی متفاوت انتخاب کرد.
این کار باعث میشود تا در زمان لمس پارچه، مبل، صندلی و … شخص نابینا دقیقا بداند الان در کدام قسمت از خانه قرار دارد. اطمینان حاصل کنید که بعد از اینکه در مورد محل قرارگیری مبلمان خود فکر کردید و مکان آن را در ذهن خود تعیین نمودید، حتما فضای تردد ویلچیر را نیز برای آن در نظر گرفته باشید.
بعد از چیدن تمامی وسایل، برای آنکه فرد معلول در خانوادهی شما دچار سردرگمی نشود از چیدمان مجدد و جابجا کردن وسایل پرهیز کنید. سازگار شدن با محیط به دوستان و فرد نابینا یا کم بینای خانوادهی شما کمک میکند تا میزان آشنایی خود را با فضا حفظ کند و به تنهایی بتواند در خانه مسیریابی کرده و تردد داشته باشد.
2. میله های دستگیره چند منظوره را نصب کنید.
ممکن است بیشتر اوقات لوازم جانبی قابل دسترس در یک خانه خیلی حجیم یا از جنس پلاستیک باشند، اما میلههای دستگیرهی شیک که میتوانند به عنوان جا دستمال توالت، پایه دوش یا ریل حوله عمل کنند، میتوانند به مناسب سازی طراحی منزل برای افراد معلول کمک کنند.
حتی خردهفروشهای خانگی یک سری نردههای لوکس دارند که با خرید و نصب آنها میتوان به افراد معلول کمک کرد تا با خیال راحت، بدون اینکه احساس کنند در بیمارستان هستند، در حمامهای خود حرکت کنند.
حداقل شعاعی که در حمام ایدهآل است تا بتوان با ویلچر به راحتی چرخید و امکان دسترسی آسان برای آنها محیا باشد 1.5 متر است. همچنین در صورت وجود دوش ثابت باید از دوش دستی استفاده کرد و آن را در فاصلهای پایین قرار داد تا این افراد نیز به راحتی بتوانند از آن استفاده نمایند.
3. از میزهای آشپزخانه چند سطحی استفاده کنید.
آشپزخانهها یکی از مهمترین اتاقهای خانه هستند، اما میتوانند جزو غیرقابل دسترسترین اتاقها باشند. به این دلیل که بیشتر وسایل دور از دسترس شخص ویلچر دار قرار دارند. خوشبختانه، امروزه در بسیاری از خانهها ساخت کانترهای چند سطحی مرسوم شده است.
این نوع کانترها طوری طراحی میشوند که دو ارتفاع متفاوت دارند بنابراین افرادی که میایستند و افرادی که روی ویلچر نشستهاند هر دو میتوانند به طور یکسان از کانتر آشپزخانه استفاده کنند.
4. رنگها را با دقت بیشتری انتخاب کنید
اگر در خانوادهی خود فرد مبتلا به اوتیسم یا کمبینا دارید، هنگام انتخاب طرحهای رنگی برای اتاقها یا مبلمانتان، این افراد را نیز در نظر بگیرید. رنگهای متضاد، یکدست و روشن میتوانند تمایز بین وسایل و فضاها را برای افراد کمبینا آسانتر کند.
فقط از لوازمی که باعث انعکاس خیره کننده نور میشوند خودداری کنید، زیرا باعث میشوند تا تشخیص دادن مسیر برای این افراد را دشوارتر مینماید. برای افرادی که در این طیف قرار دارند، استفاده از تناژ رنگهای لطیف به خصوص رنگ صورتی میتواند آرامشبخش باشند.
5. درهای منزل را بازتر کنید
جهت مناسب سازی طراحی ساختمان مسکونی برای معلولین، عرض درها باید به طور ایدهآل 80 سانتیمتر یا بزرگتر باشد تا ویلچر به راحتی از آن عبور کند.
بنابراین یا باید با یک عملیات بازسازی اندازهی در را پهنتر کنید و یا با کمک گرفتن از لولاهای دارای زاویهی انحراف و باز شونده (swing clear) پهنای در را به هنگام باز شدن بیشتر نمایید.
همچنین میتوانید درها و چارچوب درها را با پردهها جایگزین کنید یا در صورت وجود فرد کم شنوا دربهای شیشهای کشویی را در نظر بگیرید تا در زمان نیاز شخص، صدای او را در خانه بهتر بشنوید.
6. فناوری خانه هوشمند را نصب کنید
استفاده از فناوریها ی هوشمند در یک خانه مختص افراد سالم نیست. با وجود این امکانات، زندگی کردن و دسترسی به بسیاری از وسایل و امکانات منزل برای افراد معلول بسیار آسان میشود.
تصور کنید در خانهای که میتوان با فشار دادن یک دکمه بر روی کنترل چراغها، تلویزیون، ضبط یا کولر را به کنترل خود درآورد و خاموش یا روشن کرد. همچنین با زدن دکمهای پردههای اتاقی را کنار زد.
زیر گاز را خاموش کرد و مواردی از این قبیل. برنامههای زیادی وجود دارند که عملکرد تمامی این موارد را تنها بر روی یک کنترل برای شما انجام میدهند.
7. از کفپوش مناسبتری استفاده کنید
فرشها برای اکثر افرادی که از وسایل کمکی برای راه رفتن استفاده میکنند دردسرساز است و احتمالا آنها زیباترین گزینه برای هر کفپوشی نیستند. میتوانید فرش و موکت را با کفپوشهای چوبی جایگزین کنید.
در صورت استفاده از فرش، مدلهای نازکتر یا فرشهای پرز کوتاه را در نظر بگیرید. همچنین مطمئن شوید که از پاک کنندهها یا روکشهای براق که باعث انعکاس خیره کننده میشوند و کار را برای افراد کمبینا سختتر میکند، استفاده نکنید.
اگر از کاشیهای سرامیکی برای مکانهای مرطوب مانند حمام استفاده میکنید، کاشیهای کوچکتر با حداکثر اندازهی 5 سانتیمتر در هر مربع را انتخاب کنید. در صورت استفاده از موکت یا فرش حتما آن را با کمک چسبهای دوطرفه به زمین بچسبانید تا از سر خوردن معلولین جلوگیری شود.
8. از سینک با ارتفاع مناسب استفاده کنید
سینکهای بسیار بلند موانعی را برای افراد کوچک و کاربران ویلچر ایجاد میکند. اگر سینک شما از قبل در یک ارتفاع قابل دسترس قرار دارد اما کابینتهای آن جلوی پای کسی را میگیرد، میتوانید شیرآلات آن را از داخل دیوار بیرون آورده و در فضایی روکار نصب کنید تا افراد معلول ویلچیر دار نیز دستشان به شیر آب برسد. سعی کنید شیرآلات را چه در حمام و چه در آشپزخانه با شیرهای حساس به لمس یا هوشمند خانگی و دستگیرهها را با اهرمها یا دستگیرههایی که به راحتی میتوانید در دست بگیرید، تعویض کنید.
جمع بندی
اهمیت دادن به نیازهای افراد معلول در خانوادهی خود و در سطح شهری باعث پر رنگ شدن حضور آنها در جامعه و استقلال یافتن آنها برای انجام کارهای خود میشود. این مسئله همواره با مناسب سازی طراحی ساختمان مسکونی برای معلولین و در نظر گرفتن امکانات و تمهیدات مناسب برای آنان رخ میدهد بنابراین توجه به مناسب سازی طراحی ساختمان برای معلولین و انتخاب یک شرکت معماری داخلی مجرب موضوع یکی از اساسیترین موارد در زندگی معلولین جسمی خواهد بود.
