یک ساختمان که به خوبی طراحی شده باشد از لحاظ ظاهری چهره جذابی دارد، سازگار با محیط زیست است و می تواند نیازهای فعلی و آینده افرادی که در آن زندگی می کنند را فراهم کند. اولین قدم برای رسیدن به چنین هدفی، طراحی پلان ساختمانی آن است. پلان اولیه ساختمان اگر به درستی و با اصول خاص معماری طراحی شده باشد می توان انتظار داشت ساختمانی که بر پایه آن ساخته می شود از همه لحاظ اصولی و استاندارد باشد. بنابراین لازم است ابتدا با اصول طراحی پلان بیشتر آشنا شویم. اما پیش از آن یک قدم عقب تر رفته و از توضیح اینکه پلان ساختمان چیست آغاز می کنیم.
طراحی پلان چیست
پلان ها طرح های گرافیکی اولیه از چیزی که قرار است ساخته شود هستند. در پلان به تمامی مشخصه های یک ساختمان پیش از ساخت آن رسیدگی می شود. از ابعاد اتاق ها گرفته تا مواد اولیه که باید برای ساخت آن استفاده شود.
پلان ها توسط سازندگان و پیمانکاران برای ساخت انواع ساختمان ها، از مسکونی گرفته تا اداری و تجاری، استفاده می شود. علاوه بر اینکه یک پلان ساختمانی تصویری اولیه از چیزی که قرار است ساخته شود ارائه می دهد، می تواند به برآورد کردن قیمت پروژه در حال ساخت نیز کمک کند.
پلان اولیه یک ساختمان بعدها در بازسازی ساختمان و تغییر فضای داخلی آن نیز می تواند موثر واقع شود.
-
سایت پلان (Site Plan)
سایت پلان یک طرح با جزییات کامل از ساختمان یا آپارتمانی که قرار است ساخته شود است. سایت پلان در واقع پلان و طرح اولیه و کلی ساختمان است. یعنی شامل قسمت های مختلف ساختمان، ورودی و حتی محیط اطراف آن می شود. برای یک پروژه ساخت و ساز، این سایت پلان است که مشخص می کند اتصالات ساختمان چگونه باشد یا منبع آب، کابل های برق و تلفن، نور بیرونی ساختمان و سیستم تخلیه و چاه آن چگونه طراحی شده و کجا قرار بگیرند.
این طرح ها باید با توجه به محلی که قرار از بنا شوند، مجوز قانونی بگیرند به همین دلیل است که ختما باید توسط یک مهندس معمار حرفه ای طراحی شوند.
-
پلان طبقه (Floor Plan)
پلان اغلب به نمای بالا از یک ساختمان یا شیء گفته می شود. پلان طبقه اساسی ترین بخش از طراحی پلان ساختمانی و نمودار معماری است؛ نمای بالایی از ساختمان که فضاهای مختلف آن را همانند یک نقشه نشان می دهد. پلان طبقه محل قرار گیری پنجره ها، درب های داخلی یک فضا و مشخصه های دیگر از جمله پلکان و گاهی چیدمان وسایل داخل یک اتاق را نشان می دهد.
-
ترسیم نماها (Elevation)
نماها یکی دیگر از قسمت های طراحی پلان ساختمانی هستند. ترسیم نماها در واقع به طرحی که یک سمت ساختمان یا خانه را نشان می دهد گفته می شود. هدف ترسیم نماها این است که ظاهر تکمیل شده یک ساختمان را از زاویه و نمای بیرونی و میزان ارتفاع آن را مشخص کند. ترسیم نماها به دو شکل انجام می شود.
ترسیم نماهای بیرونی (External Elevation)
نمای بیرونی ظاهر یک ساختمان را نشان می دهد که شامل جزییات ظاهری، ارتفاع طبقات و موارد این چنینی می شود. ترسیم نماهای بیرونی به شکل دو بعدی و سه بعدی انجام می شود. طرح دو بعدی باید اندازه ها و ارتباطات بین فضاهای مختلف را نشان دهد. همچنین مشخص می شود نما از سنگ است یا آجر و یا رنگ. بنابراین نمای خارجی مشخص می کند از چه مصالحی باید استفاده شود.
ترسیم نمای داخلی (Internal Elevation)
هدف ترسیم نمای داخلی با ترسیم نمای خارجی یکی است. با این تفاوت که حالا قرار است یک ساختمان را از داخل ببینید. حالا با این ترسیم داخلی می توانید بهتر از ساخت اتاق ها، آشپزخانه و سایر نقاط موجود در یک خانه یا محیط اداری اطلاعات کسب کنید.
در اغلب مواقع این طرح داخلی به شکل سه بعدی ارائه می شود و مبلمان و وسایل فرضی در آن چیده می شود تا بهتر کاربرد و فضایی که دارد را نشان دهد. ترسیم نمای داخلی بسیار پراهمیت است. این طرح رنگ دیوارها، نوع نورپردازی، کفپوش و حتی طراحی دکوراسیون داخلی یک فضای ساختمانی را ترسیم می کند.
-
پلان محوطه (Landscape Plan)
امروزه وجود فضای سبز و یک باغچه در نزدیکی خانه بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل در طراحی پلان ساختمانی به محوطه آن نیز توجه می شود. فرقی نمی کند پلان آپارتمانی باشد یا پلان ویلایی و یا اداری؛ در هر صورت اهمیت وجود فضای سبز بسیار بالاست. چرا که در ظاهر یک ساختمان تاثیرگذار است و چشم انداز آن را زیباتر می سازد.
در حقیقت پلان محوطه و یا محیط یک ساختمان به نوعی زیباسازی ساختمان و محیط اطراف آن در نظر گرفته می شود. بنابراین بسیاری از افراد معتقدند در اصول طراحی پلان ساختمانی باید حتما فضایی را به این محیط طبیعی و سبز اختصاص داد.
انواع طراحی پلان ساختمان
یکی از اصول طراحی پلان این است که ساختمان را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دهید. در حقیقت پلان ساختمان شامل چند طرح مختلف از ساختمان می شود که آن را از بالا و اطراف نشان می دهد. این طرح ها می توانند پیچیدگی کار ساخت و ساز را مشخص کنند و مشکلات احتمالی که ممکن است در مسیر این ساخت و ساز سر راهتان قرار بگیرد را از پیش حل کند. به همین منظور انواع طراحی پلان ساختمانی وجود دارد که در ادامه توضیح مختصری درباره هر یک خواهیم داد.
نکات کلی در پلان ساختمان
- پلان ساختمان باید با توجه به مکانی که ساختمان در آن ساخته می شود طراحی شود. در بسیاری مواقع محیط اطراف و سایر ساختمان ها می توانند به روی پلان اولیه یک ساختمان نوساز تاثیرگذار باشند.
- پلان ساختمان فقط طراحی ظاهر ساختمان نیست بلکه باید کاربردی طراحی شود. محل قرار گرفتن سیستم گرمایش و سرمایش، منبع آب و سیم کشی های برق، همه و همه باید اصولی بوده و در پلان اولیه ساختمان مشخص شود.
- در طراحی پلان ساختمانی باید استانداردها رعایت شود. اندازه گیری ها، ارتفاعات، ضخامت دیوارها، محل قرارگیری پنجره ها و درها، همه استانداردهایی دارند که مهندس معماری می تواند به طور دقیق تری آن ها را مد نظر قرار دهد.
- پلان اولیه ساختمان باید با دیدی آینده نگرانه طراحی شود تا در صورتیکه مشکلی در هر قسمت از ساختمان ایجاد شد و نیاز به بازسازی یا تغییر داشت به راحتی انجام شود.
- نور در فضای داخلی خانه اهمیت بالایی دارد. بسیاری از معماران تلاش می کنند تا با کمک گرفتن از نور طبیعی خورشید تا حد زیادی در مصرف انرژی در ساختمان ها جلوگیری کنند و به نوعی ساختمان را وابسته به طبیعت بسازند. این نکات نیز از جمله اصول اولیه طرحی پلان هستند که باید به آن ها فکر شود.
- اضافه کردن مبلمان در طراحی اولیه یک ساختمان می تواند میزان کاربردی بودن آن را بیشتر نمایش دهد. هرچند اغلب مواقع پلان ها فضای خالی یک خانه را نشان می دهند اما امروزه پر کردن این فضای خالی می تواند کمک بسیاری به بهبود ساخت و ساز آن شود.
جمع بندی
شروع کار هر پروژه ساخت و سازی با پلان آن آغاز می شود. دانستن اصول اولیه طراحی پلان ساختمانی می تواند به ساخت و ساز استاندارد آن کمک کرده و امنیت یک سازه را بیش از پیش تضمین کند. چه بخواهد طراحی پلان ساختمانی مسکونی باشد، چه پلان ساختمان اداری، اصول اولیه در همه تقریبا یکسان است و رعایت برخی نکات به طور عموی برای همه نوع سازه ای الزامی است.